- Ορθία
- Προσωνυμία της θεάς Άρτεμης, με την οποία λατρευόταν σε πολλά μέρη της αρχαίας Ελλάδας και κυρίως στη Σπάρτη, όπου είχε ιδρυθεί από τους πανάρχαιους χρόνους ιερό της Ο. Άρτεμης. Στον ναό αυτό υπήρχε ξόανο της θεάς, που σύμφωνα με την παράδοση είχαν φέρει από τη Ταυρική ο Ορέστης με την Ιφιγένεια. Το άγαλμα αυτό, σύμφωνα με την ίδια πάντοτε παράδοση, βρέθηκε όρθιο, περικυκλωμένο από μια λυγαριά, για αυτό και η θεά λεγόταν Ορθία ή και Λυγοδέσμα. Λέγεται επίσης ότι οι γιοι του Σπαρτιάτη Ίμβρου, Αστράβακας και Αλώπεκος, οι πρώτοι που βρήκαν το άγαλμα, έχασαν τα λογικά τους και ότι, στην πρώτη θυσία που έγινε μετά την ανεύρεση του αγάλματος, οι κάτοικοι των συνοικιών της αρχαίας Σπάρτης ήρθαν σε αιματηρή σύγκρουση, χωρίς σοβαρή αιτία. Από το γεγονός αυτό οι Σπαρτιάτες συμπέραναν ότι το άγαλμα συνέχιζε να ευχαριστιέται με την προσφορά ανθρώπινης σάρκας, όπως και στην Ταυρική. Καθιέρωσαν λοιπόν, την ανθρωποθυσία με κλήρο, την οποία ο σοφός νομοθέτης Λυκούργος μετέτρεψε σε μαστίγωση των εφήβων στον βωμό της θεάς. Οι ανασκαφές που έγιναν στο Λιμναίο, την τοποθεσία της Σπάρτης όπου βρισκόταν το ιερό έφεραν στο φως ένα μακρόστενο βωμό του 8ου αι. π.Χ., ανάγλυφα αλόγων και λιονταριών και άλλα αξιόλογα λείψανα ναών του 4ου και 3ου αι. π.Χ. Στη διάρκεια των ανασκαφών βρέθηκαν επίσης πλούσια αφιερώματα στη θεά από Δωριείς, που είχαν εγκατασταθεί στη Λακωνική. Ανάμεσα στα αφιερώματα αναφέρονται κυρίως πλάκες από ελεφαντοστό με διάφορες γλυπτές παραστάσεις, ειδώλια ανθρώπων και ζώων, σφραγίδες, τσεκούρια (όλα από ελεφαντοστό,) δαχτυλίδια, πόρπες και βραχιόνια από πολύτιμα μέταλλα. Από τα αφιερώματα αυτά, που τα πιο πολλά ήταν χωρίς επιγραφή, προκύπτει ότι η θεά που λατρευόταν σε εκείνο τον χώρο, ήταν και θεά της γονιμότητας. Στους ρωμαϊκούς χρόνους, ίσως και παλαιότερα, οργάνωναν στο ιερό αυτό μουσικούς και αθλητικούς αγώνες. Οι νικητές των αγώνων αφιέρωναν στη θεά ένα δρεπάνι από σίδερο, που φαίνεται ότι συμβόλιζε τη γονιμότητα, ίσως όμως και τον θάνατο, σε ανάμνηση των παλιών ανθρωποθυσιών.
* * *Ὀρθία, ἡ (Α)βλ. Ορθεία.
Dictionary of Greek. 2013.